Diyarbakır’ın Eğil ilçesine bağlı Ilgın köyü, etrafı baraj suları ile çevrili fakat suya erişimi kısıtlı bir köy. Dicle Baraj Gölü’nün hemen yanındaki tepe üzerinde, engebeli bir coğrafyada yer alıyor. Yaklaşık 500 kişinin yaşadığı Ilgın Köyü’nde, geçim kaynakları tarım olan köylüler uzun yıllar sadece kuru tarım ile tahıl ürettiler. Köyün kaderi beş yıl önce organik tarıma geçişle değişmeye başladı. Çok paydaşlı bir organik tarım projesi köyde yaşayan 500 kişi için tahmin edilenden çok daha büyük bir etki yarattı.
İlk olarak köyde “Organik Meyve ve Tahıl Pilot Projesi” kapsamında Eğil Organik Tahıl Üreticileri Birliği kuruldu. Bu süreci Eğil İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nden Özgür Polat şöyle özetliyor;“2009 yılında 34 üretici ile başladık, şu anda 411 üreticimizle 21.000 dekar alanda organik tarım yapıyoruz. 2013 yılında üreticilerin birliğini sağlamak adına Eğil Organik Tahıl Üreticileri Birliği’ni kurduk.İlk etapta mercimek ve nohudu paketleme yapmak üzere üreticilerle anlaştık. Şu anda zaten organik mercimeğimizde paketimiz mevcut. Bunları bu şekilde paketleyip pazara girecek şekilde iş ve işlemleri yürütüyoruz.”
Köyde üretilen organik mercimek ve nohudun fason olarak işlenmesi, fason işleme yapılan tesisin sertifikalandırılması, ürünlerin paketlenmesi, Eğil Organik olarak birlik adına marka tescilinin yapılması ve barkod alınması sağlandı. Birliğin elle dolum yapabilmesi için kapama makine ve etiketler de temin edilerek birliğe teslim edildi. Daha önemlisi proje ile pazar odaklı üretime yoğunlaşıldı ve bu şekilde kapasite ve verimlilik artışı sağlandı.
Üretim Başladı. Peki ya şimdi
Uzun süre boyunca köyün ürettiği organik ürünler büyük rağbet görmeye başlamasına karşın, köyde sulama olanakları olmadığından üretim kapasitesi ve ürün çeşitliliği yeterince artırılamadı. Suya erişimi sağlamak ve organik ürün gamını geliştirmek üzere bir yeni pilot proje daha hazırlandı ve uygulandı; “Ilgın Köyü’nde Organik Üretimde Artan Verim ve Yükselen Katma Değer Projesi”.
“Daha önceden köyümüz kurak bir yerdi, susuz bir yerdi. Allah razı olsun devletimiz 2 kuyu su çıkardı arazi sulaması için. Eskiden mercimek nohut, arpa, işte buğday ektiğimiz tarlalarımızı inşallah bu seneden itibaren artık organik meyve sebze yetiştireceğiz.”
–Adem Şimşek, Eğil Organik Tahıl Üreticileri Birliği Üyesi
Daha önce normal susuz alanda üretim yaptıklarını dile getiren Eğil Organik Tahıl Üreticileri Birliği Üyesi Ahmet Akkoyun, çiftçi olduklarını herkesin kendi ihtiyacını, aile giderini karşılayabilecek şekilde çalışırken şimdi hem kendi, hem vatandaşların ihtiyaçlarını karşılayabilecek seviyeye geldiklerini belirtiyor ve sözlerine “Ben diyebiliyorum ki artık organik tahılda hemen hemen Diyarbakır’ın ihtiyacını karşılayabiliyoruz” şeklinde devam ediyor.
Projeyle 34 çiftçinin kullandığı yaklaşık 170 dekarlık alan sulamaya açıldı. Proje kapsamında 600 m3’lük bir sulama havuzu, sulama bağlantı yolu, motopomp, elektrik sistemi kuruldu. 2 tane kuyuyla pompayla saniyede 19-20 litre alacak kapasiteleri olduğunu söyleyen Eğil Organik Tahıl Üreticileri Birliği Üyesi Ahmet Akkoyun 600 tonluk ana depolarının her üreticinin rahat rahat üretimini yapacak suyu sağlayabileceğini söylüyor ve ekliyor; “Zaten her tarla başında vanamız mevcuttur, saat konmuştur.”
Proje; GAP BKİ, Coca-Cola ve Diyarbakır Valiliği, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü işbirliğinde ve UNDP’nin teknik desteğinde uygulandı. Ayrıca, bölgedeki çiftçiler sulama ve sürdürülebilir üretim konusunda verilen eğitimlerle de desteklendi.
“Biz bu desteği almak için GAP’ta bir toplantı yaptık. GAP Başkanı müdürümüz neye ihtiyacınız var dedi. Biz dedik ki suya. Gerçekten su her zaman ve her yerde çiftçinin olmazsa olmazı ve can damarıdır. Su olmazsa inanın ki hiçbir şey olmuyor yani.”
-Ahmet Akkoyun, Eğil Organik Tahıl Üreticileri Birliği Üyesi
Birkaç Su Pompası İle Sağlanan Fayda
Bu öncü proje ile organik üretimin artırılmasının yanı sıra köylüler arasında örgütlenme bilinci de gelişti. Dahası, katma değeri yüksek ürün elde edildi, üreticiler ve kurumlar arasında iletişim ve iş birliği başladı, pazarlara erişim sağlandı ve organik üretim bilinci yaygınlaştı. İstihdam artışının yanı sıra bölgede, 450’den fazla çiftçinin üyesi olduğu yeni organik üretici birlikleri kurulmaya başlandı.
GAP idaresinin şu anda yaptığı yeni sulama sisteminin de faaliyete girmesi ile bölgedeki organik meyve bahçelerinin artacağını işaret eden Eğil İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nden Özgür Polat, meyve bahçeleri arttıkça kapasite de artarsa markalaşmaya, paketlemeye özen göstereceklerini belirtiyor.
Birlik üyesi Adem Şimşek ise organik tarım ve sulama altyapısı ile kaderi değişen Ilgın köyü için ümitli.
“İnşallah bereket geldi, su berekettir yani.”
Bugün organik tarım faaliyetleri GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (GAP BKİ) tarafından yürütülen GAP Organik Tarım Küme Projesi kapsamındaki pilot uygulamalarla devam ediyor.
Organik Meyve ve Tahıl Pilot Projesi, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Diyarbakır Valiliği ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) işbirliği ile yürütülüyor.
